Kirk Partrick’in 4 aşamalı modeli ve Jack Phillips’in bu model üzerinden geliştirdiği 5 aşamalı ölçümleme modeli üzerine yazılmış çok sayıda çalışma var. Bu modeller başlı başına birer kitap konusu, o nedenle tek bir yazıda anlatmak mümkün değil. Bu yazımda sizinle Phillips modelini uygularken dikkat etmenizi önereceğim noktaları, her aşamada yararlanabileceğiniz ipuçlarını paylaşmak istiyorum.

Bir eğitim programının ölçümlemesini yaparken, projeyi birlikte yürüteceğiniz birimin veya kurumun desteğine ihtiyaç duyarsınız. Bu birim veya kurumun yaptığı raporlamalar, sizinle paylaşacağı veriler ve yapacakları yorumlar büyük önem taşır. Bu nedenle özellikle ilk kez 5 aşamalı ölçümleme modelini bir eğitim programınıza uygulayacağınızda, sizi süreç boyunca raporlama ve yorumlarıyla destekleyecek birimlere yönelik eğitim programlarını tercih edin. Ölçümlemeye başlamadan önce, eğitimin tasarımı sürecinde; her bir aşamada ulaşmayı hedeflediğiniz sonuçları belirleyin ve yazılı hale getirin.

Ölçümlemenin ilk aşamasında katılımcının programdan duyduğu memnuniyeti ölçümlenir. Bir programın 5 aşamalı ROI ölçümlemesini yapmaya karar verdiğinizde, bu programa özel bir değerlendirme formu hazırlamalısınız. Hazırladığınız formda katılımcılara; eğitimden duydukları memnuniyeti, eğitimin yeni bilgi ve beceriler kazanmalarını sağlayıp sağlamadığını, bu bilgi ve becerileri işlerine döndüklerinde uygulayıp uygulayamayacakları ve katıldıkları eğitimin iş performanslarını ne ölçüde geliştireceği konularındaki görüşlerini mutlaka sorun. Böylece ölçümleme sürecinin sonunda hazırladığınız raporda katılımcıların bu konudaki görüşlerini paylaşabilir, diğer aşamalarda bulduğunuz sonuçlarla katılımcıdeğerlendirmelerinin ne ölçüde paralel olduğunu tespit edebilirsiniz.

İkinci aşamada program süresince edinilen bilgilerin, program sonrasında ne ölçüde hatırlandığıölçümlenir. Bu aşamada katılımcılara yönelik testler, vaka çalışmaları veya simülasyon uygulamaları hazırlayabilirsiniz. Hazırladığınız uygulamalardaki soruların ve konuların eğitim içeriğine paralel olması, güvenilir sonuçlar elde etmeniz için büyük önem taşır. O nedenle hazırladığınız soruların eğitim içeriğine dâhil olduğundan emin olun.

Bir sonraki aşamada; katılımcıların eğitim sürecinde öğrendikleri davranışları ne ölçüde hayata geçirdiği ölçümlenir. Eğitim ile geliştirmeyi hedeflediğiniz yetkinliklerin eğitim sonrasında gelişip gelişmediğini, bu aşamada anket, mülakat, odak grup çalışması veya gözlem yapma yöntemlerinden biriyle ölçümleyebilirsiniz. Anket ve mülakatlarda soracağınız soruları ilgili yetkinliğin alt davranışlarına yönelik, somut ifadeler kullanarak ve her soruda sadece bir konuyu sorgulayacak şekilde hazırlamalısınız. Eğer anket yöntemini kullanacaksanız; hazırladığınız formları;katılımcıların kimliklerini paylaşmalarının gerekmeyeceği anonim bir platform üzerinden göndermeli ve yanıtları aynı yolla toplamalısınız. Bu yöntemle katılımcılar sorularınıza objektif yanıt vereceği için güvenilir sonuçlar elde edersiniz.

Dördüncü aşamada eğitimden kaynaklı performans gelişiminin, iş sonuçlarına ne kadar yansıdığı ölçülür. Ölçüm için kullanılan göstergeler eğitim programının hedeflerine paralel olarak farklılaşır. Bu aşamada belirleyebileceğiniz hedefler maddi faydalar ve maddi olmayan faydalar olarak iki gruba ayrılır. Maddi faydalar; parasal karşılığı hesaplanabilen iş sonuçlarını ifade eder. Maddi olmayan faydalar ise katkısını rakama dökmenin mümkün olmadığı veya çok maliyetli olduğu yararları ifade eder.

Bu aşamada hedeflediğiniz işsonuçlarındaki değişiklikler sadece eğitimden kaynaklı olmayabilir. Eğitim etkinliğine yönelik ölçümlerinizin güvenilirliğini sağlamak için bu aşamada eğitimin etkilerinin diğer dış etkilerden ayrıştırmalısınız. Bunun için Jack Phillips’in 5 Aşamalı ROI Modelinde önerdiği ayrıştırma yöntemlerini kullanabilirsiniz. Phillips’in önerdiği yöntemler arasında en sık kullanılanlar eğitime katılan bir grup ile bu grup ile benzer özellikler taşıyan ama eğitime katılmayan bir grubun iş sonuçlarının karşılaştırıldığı “kontrol grubu yöntemi”ve katılımcıların, katılımcıların yöneticilerinin veya konu uzmanlarının görüşlerinin alındığı “tahmin yöntemi”dir.

Beşinci ve son aşamada eğitim yatırımının geri dönüşü (ROI -Return On Investment) ölçümlenir. Bu aşamada ROI değerini rakamsal olarak hesaplayabilmek için dördüncü aşamada en az bir tane maddi fayda hedeflemiş olmanız gerekir.

Genellikle yüzde cinsinden ifade edilen ROI değerini
((Programın Finansal Faydası – Program Maliyeti) / Program Maliyeti)*100
formülü ile hesaplayabilirsiniz.

Bu hesaplamayı yaparken maddi olmayan faydaları göz ardı etmeyin. Bir eğitim programının ROI’si oldukça düşük, hatta negatif olabilir ama yarattığı maddi olmayan değerler kurum için önemli olabilir.

Müge Arslan

Kaynaklar
Phillips, J. J. (1997), Return On Investment in training and performance improvement programs. Gulf Publishing Company.

http://www.roiinstitute.net/tools/. (n.d.). Retrieved 08 12, 2013, from www.roiinstitute.net